วันไหว้ครู 2568 ตรงกับวันพฤหัสบดีแรกของเดือนมิถุนายน ซึ่งปีนี้คือวันที่ 6 มิถุนายน 2568 โรงเรียนทั่วประเทศจะจัดพิธี “ไหว้ครู” เพื่อให้นักเรียนแสดงความเคารพและสำนึกในพระคุณของครูบาอาจารย์ พิธีไหว้ครูถือเป็นหนึ่งในประเพณีไทยที่มีความหมายลึกซึ้ง สะท้อนความสัมพันธ์ระหว่าง “ครู” และ “ศิษย์” ซึ่งยังคงสืบทอดกันมาจนถึงปัจจุบัน
ความหมายของคำว่า “ครู” และ “การไหว้ครู”
คำว่า “ครู” มาจากคำว่า “ครุ” ในภาษาสันสกฤต แปลว่า “หนัก” หมายถึงผู้มีภาระอันหนักในการให้ความรู้ อบรม สั่งสอน และประสิทธิ์ประสาทวิชาให้กับศิษย์ ส่วนคำว่า “ไหว้” คือการแสดงความเคารพต่อผู้ที่ตนเคารพนับถือ โดยเฉพาะผู้อาวุโสหรือผู้มีพระคุณ การไหว้ครูจึงเป็นพิธีที่นักเรียนกระทำเพื่อแสดงความกตัญญูรู้คุณต่อครูผู้สั่งสอน อบรม และดูแลเสมือนพ่อแม่คนที่สอง
ประวัติการไหว้ครูในโรงเรียน
จากหลักฐานในสมัยรัชกาลที่ 4 ระบุว่า เด็กไทยจะเริ่มต้นการเรียนโดยต้องไหว้ครูในวันพฤหัสบดี และใช้ดอกไม้ 3 ชนิด ได้แก่ ดอกเข็ม ดอกมะเขือ และหญ้าแพรก เป็นสัญลักษณ์แทนความรู้ ความอ่อนน้อม และความอดทน พิธีนี้จึงเป็นทั้งการขอพรครูและการประกาศตัวเป็นศิษย์อย่างเป็นทางการ
ในปี พ.ศ. 2486 ม.ล. ปิ่น มาลากุล ได้กำหนดให้โรงเรียนทั่วประเทศจัดพิธีไหว้ครูในวันพฤหัสบดีแรกของเดือนมิถุนายน และแต่งคำไหว้ครูมาตรฐานสำหรับใช้ในพิธี โดยเน้นความสำคัญของคุณธรรม เมตตา กรุณา และปัญญาของครู และความกตัญญู ความเคารพ และความตั้งใจของศิษย์
ตัวอย่างคำไหว้ครู 2568 ที่ใช้ในโรงเรียน
“ข้าพเจ้าขอประณตน้อมศิระวันทนาการ แด่พระอาจารย์ผู้ทรงปกติการุญภาพ…
ขอเดชะปูชนียธิษฐานอันนี้ จงบันดาลให้สติปัญญาของข้าพเจ้าแยกประดุจหญ้าแพรก ดอกมะเขือ แล้วให้งอกงามเจริญขึ้นโดยเร็วพลัน…”
หรือในบางโรงเรียนใช้คำไหว้ครูแบบย่อที่นิยม เช่น
“ปาเจราจริยา โหนติ คุณุตตรานุสาสกา…”
คำไหว้ครู
(หัวหน้านำ) ปาเจราจะริยา โหนติ คุณุตตะรา นุสาสะกา
(รับพร้อมกัน)
ข้าขอประณตน้อมสักการ บุรพคณาจารย์ ผู้กอปรเกิดประโยชน์ศึกษา
ทั้งท่านผู้ประสาทวิชา อบรมจริยา แก่ข้าฯ ในกาลปัจจุบัน
ข้าฯ ขอเคารพ อพภิวันท์ ระลึกคุณอนันต์ ด้วยใจนิยมบูชา
ขอเดช กตเวทิตา อีกวิริยะพา ปัญญาให้เกิดแตกฉาน
ศึกษาสำเร็จทุกประการ อายุยืนนาน อยู่ในศีลธรรมอันดี
ให้ได้เป็นเกียรติเป็นศรี ประโยชน์ทวี แก่ชาติและประเทศไทยเทอญฯ
(หัวหน้ากล่าวคาถาไหว้ครูตอนจบ)
ปัญญาวุฒิ กะเรเต เต ทินโนวาเท นะมามิหังฯ
พิธีการไหว้ครูในโรงเรียน
ในโรงเรียนส่วนใหญ่ พิธีไหว้ครูจะประกอบด้วยขั้นตอนสำคัญ ได้แก่
- การจัดโต๊ะหมู่บูชา และที่นั่งสำหรับครูและนักเรียน
- การเตรียมพานไหว้ครู (พานดอกไม้ ธูป เทียน หญ้าแพรก ดอกเข็ม ดอกมะเขือ)
- นักเรียนกล่าวคำไหว้ครูพร้อมกัน
- ตัวแทนนักเรียนนำพานไปไหว้ครูทีละชั้น
- ประธานในพิธีเจิมหนังสือและให้โอวาท
นอกจากนี้บางโรงเรียนอาจจัดกิจกรรมเสริม เช่น การมอบทุนการศึกษา การให้รางวัลนักเรียนดีเด่น หรือแม้แต่การแสดงจากนักเรียนเพื่อแสดงความเคารพครู
ความสำคัญของประเพณีไหว้ครูในยุคปัจจุบัน
แม้โลกจะเปลี่ยนแปลงไปมาก แต่ “วันไหว้ครู” ยังเป็นวันที่นักเรียนได้ทบทวนความสัมพันธ์ที่มีต่อครู และแสดงออกถึงความเคารพในรูปแบบที่มีรากฐานจากวัฒนธรรมไทยอย่างแท้จริง การไหว้ครูจึงไม่ใช่เพียงพิธีกรรม แต่คือการปลูกฝังคุณค่าความกตัญญูให้คงอยู่ในหัวใจของนักเรียนทุกคน
สำหรับครูยุคใหม่ การได้รับการไหว้จากศิษย์ไม่ใช่เพียงพิธี แต่คือแรงผลักดันให้ครูมุ่งมั่น พัฒนาตน และดำรงไว้ซึ่งคุณธรรมแห่งความเป็น “ครู” อย่างแท้จริง
สามารถดูข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับแนวทางการจัดพิธีไหว้ครู และสื่อประกอบการสอนได้ที่เว็บไซต์คุรุสภา
https://www.ksp.or.th
ครูเชียงรายหวังว่าบทความนี้จะช่วยให้โรงเรียนและนักเรียนทุกคนเข้าใจความหมายของวันไหว้ครู 2568 ได้ลึกซึ้งยิ่งขึ้น และสามารถนำไปใช้ประกอบกิจกรรมได้อย่างเหมาะสมครับ.
