แผนการสอนที่มีคุณภาพ คู่มือสำหรับครูมืออาชีพ

การเขียนแผนการสอนที่มีประสิทธิภาพนั้นเป็นหนึ่งในหน้าที่สำคัญของครู โดยแผนการสอนที่ดีควรมีกิจกรรมการเรียนรู้ที่เหมาะสมกับความสามารถ ความถนัด และความสนใจของผู้เรียน เพื่อให้ผู้เรียนได้ค้นพบคำตอบหรือการกระทำด้วยตนเอง และสามารถนำกระบวนการไปใช้ในชีวิตประจำวัน

1. ความหมายและกระบวนการจัดการเรียนรู้

1.1 แผนการจัดการเรียนรู้

แผนการจัดการเรียนรู้ หมายถึง แผนการสอน โดยแผนการจัดการเรียนรู้ที่ดีควรมีกิจกรรมการเรียนรู้ที่ให้ผู้เรียนได้ปฏิบัติจริง เหมาะสมกับความสามารถ ความถนัด และความสนใจของผู้เรียน ให้ผู้เรียนได้ค้นพบคำตอบหรือการกระทำด้วยตนเอง และสามารถนำกระบวนการไปใช้ในชีวิตประจำวัน รวมทั้งส่งเสริมการใช้วัสดุอุปกรณ์ที่หาได้ในท้องถิ่น โดยครูคอยให้คำแนะนำและดูแลนักเรียน

1.2 กระบวนการจัดการเรียนรู้

ตามแนวทางปฏิรูปกระบวนการเรียนรู้ ควรมีการ:
1) จัดเนื้อหาและกิจกรรมสอดคล้องกับความสามารถ ความสนใจของผู้เรียน
2) จัดการเรียนรู้ให้เกิดทุกเวลาทุกสถานที่ โดยประสานกับผู้ปกครองเพื่อพัฒนาผู้เรียน
3) ฝึกทักษะกระบวนการคิด วิเคราะห์ และการแก้ปัญหา
4) จัดให้เรียนรู้จากประสบการณ์จริง ได้ปฏิบัติจริง คิดเป็น ทำเป็น รู้จักแก้ปัญหา
5) จัดการเรียนรู้ผสมผสานสาระความรู้ด้านต่างๆ รวมทั้งปลูกฝังคุณธรรม
6) จัดบรรยากาศ สภาพแวดล้อม สื่อ สิ่งอำนวยความสะดวกต่อการเรียนรู้

2. สิ่งที่ต้องศึกษาก่อนลงมือเขียนแผนการจัดการเรียนรู้

ก่อนจัดทำแผนการจัดการเรียนรู้ ครูควรศึกษา:
2.1 หลักสูตรสถานศึกษากลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพและเทคโนโลยี
2.2 มาตรฐานการเรียนรู้ มาตรฐานการเรียนช่วงชั้น
2.3 วิเคราะห์หลักสูตร
2.4 ธรรมชาติของกลุ่มสาระการงานอาชีพและเทคโนโลยี
2.5 การวัดผลและการประเมินผล
2.6 แหล่งเรียนรู้และสื่อ
2.7 องค์ประกอบของแผนการจัดการเรียนรู้
2.8 เทคนิควิธีการสอนที่หลากหลาย
2.9 การออกแบบแผนการจัดการเรียนรู้
2.10 การจัดทำแผนการจัดการเรียนรู้

3. หลักในการจัดทำแผนการจัดการเรียนรู้

3.1 ควรรู้ว่าสอนเพื่ออะไร
3.2 ใช้วิธีการสอนอย่างไร
3.3 สอนแล้วผลเป็นอย่างไร

4. องค์ประกอบของแผนการจัดการเรียนรู้

แผนการจัดการเรียนรู้ที่สมบูรณ์ควรประกอบด้วย:
4.1 สาระสำคัญ
4.2 จุดประสงค์การเรียนรู้
4.3 เนื้อหา/สาระการเรียนรู้
4.4 กิจกรรมการเรียนรู้
4.5 การวัดและประเมินผล (มีเกณฑ์การวัดผลที่ชัดเจน)
4.6 สื่อและแหล่งเรียนรู้
4.7 ความคิดเห็นของผู้บริหาร/ผู้นิเทศ
4.8 บันทึกผลหลังสอน

5. ส่วนประกอบของแผนการจัดการเรียนรู้ที่สมบูรณ์

แผนการจัดการเรียนรู้ที่สมบูรณ์ควรประกอบด้วย:
5.1 ปก
5.2 ใบรองปก
5.3 คำนำ
5.4 สารบัญ
5.5 มาตรฐานการเรียนรู้
5.6 ตารางวิเคราะห์มาตรฐานการเรียนรู้
5.7 ตัวชี้วัดและสาระการเรียนรู้รายภาค/รายปี
5.8 คำอธิบายรายวิชา
5.9 หน่วยการเรียนรู้
5.10 แผนการจัดการเรียนรู้
5.11 สื่อ/นวัตกรรม
5.12 บรรณานุกรม

6. แนวทางการเขียนแผนการจัดการเรียนรู้

6.1 สาระสำคัญ

สาระสำคัญ หมายถึง ข้อความที่เป็นแก่นของเนื้อหาสาระ หลักการ ข้อเท็จจริง และแนวคิดต่างๆ ของเนื้อหาสาระในแผนการสอน โดยควรเขียนอย่างสรุป กระชับ ใช้คำที่มีความหมายเจาะจง เป็นการขยายชื่อเรื่อง และเริ่มด้วยสิ่งที่จำเป็นและสำคัญที่สุดของเนื้อหา

6.2 จุดประสงค์การเรียนรู้

การเขียนจุดประสงค์การเรียนรู้ควรสอดคล้องกับผลการเรียนที่คาดหวัง และมาตรฐานการเรียนรู้ช่วงชั้น โดยเขียนให้สังเกตได้ วัดได้ และมีองค์ประกอบ 3 ส่วน คือ พฤติกรรม เงื่อนไขหรือสถานการณ์ และเกณฑ์

6.3 เนื้อหาสาระ/สาระการเรียนรู้

การเขียนเนื้อหาสาระ/สาระการเรียนรู้ควรมีความถูกต้อง สอดคล้องกับจุดประสงค์การเรียนรู้ โดยแบ่งเป็นเนื้อหาใหญ่ เนื้อหาย่อย และมีรายละเอียดของเนื้อหา

6.4 กิจกรรมการเรียนรู้

กิจกรรมการเรียนรู้ควรเน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ เช่น กิจกรรมการซักถาม กิจกรรมการอภิปราย กิจกรรมการแสดงความคิดเห็น และกิจกรรมการค้นหา โดยเขียนให้สอดคล้องกับจุดประสงค์การเรียนรู้และสาระสำคัญ และใช้กระบวนการเรียนที่เหมาะสม

6.5 การวัดผลและประเมินผล

การวัดผลและประเมินผลควรเขียนให้สอดคล้องกับจุดประสงค์การเรียนรู้ข้อต่อข้อ และมีองค์ประกอบย่อยครบถ้วน เช่น วิธีวัด เครื่องมือวัด และเกณฑ์การวัดที่ชัดเจน

6.6 สื่อและแหล่งเรียนรู้

สื่อและแหล่งเรียนรู้ควรเหมาะสม สอดคล้องกับเนื้อหา/สาระการเรียนรู้ กิจกรรมการเรียนการสอน และผู้เรียน โดยระบุสื่อ/แหล่งเรียนรู้ที่ชัดเจน

6.7 การวัดผลและประเมินผล

การวัดผลและประเมินผลควรเขียนให้สอดคล้องกับจุดประสงค์การเรียนรู้ข้อต่อข้อ และมีองค์ประกอบย่อยครบถ้วน เช่น วิธีวัด เครื่องมือวัด และเกณฑ์การวัด

6.8 บันทึกผลหลังสอน

การบันทึกผลหลังสอนเป็นส่วนสำคัญที่ช่วยให้ครูได้ทบทวนและปรับปรุงการจัดการเรียนการสอนให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น

7. แผนการจัดการเรียนรู้ที่มีคุณภาพ

แผนการจัดการเรียนรู้ที่มีคุณภาพสังเกตได้จาก:
7.1 มีองค์ประกอบครบถ้วน
7.2 เขียนแต่ละองค์ประกอบได้ถูกต้อง ชัดเจน
7.3 องค์ประกอบของแผนมีความสัมพันธ์สอดคล้องกัน
7.4 นำกระบวนการสอนมาใช้อย่างเหมาะสม
7.5 ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ตามจุดประสงค์ที่กำหนด
7.6 บันทึกผลหลังสอนได้ชัดเจน

ด้วยแนวทางเหล่านี้ ครูสามารถจัดทำแผนการสอนที่มีประสิทธิภาพและเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาการเรียนรู้ของผู้เรียนได้เป็นอย่างดี