บทเรียนที่ 1 เริ่มต้นกับโครงงานวิทยาศาสตร์
ความหมายของโครงงานวิทยาศาสตร์ โครงงานวิทยาศาสตร์ หมายถึง การศึกษาเพื่อพบข้อความรู้ใหม่ สิ่งประดิษฐ์ใหม่ ๆ ทางวิทยาศาสตร์ด้วยตัวของผู้เรียนเอง โดยใช้วิธีการทางวิทยาศาสตร์ในการแก้ปัญหาโดยมีครูอาจารย์และผู้เชี่ยวชาญเป็นผู้ให้คำปรึกษา
ประเภทของโครงงานวิทยาศาสตร์
1. โครงงานประเภทการทดลอง
2. โครงงานประเภทการสำรวจรวบรวมข้อมูล
3. โครงงานประเภทการสร้างสิ่งประดิษฐ์
4. โครงงานประเภทการสร้างทฤษฎีและหลักการ
1. โครงงานประเภทการทดลอง
เป็นโครงงานที่มีการสำรวจรวบรวมข้อมูล แล้วนำมาจำแนกเป็นหมวดหมู่ นำเสนอใน แบบต่าง ๆ เพื่อให้เห็นลักษณะ หรือเป็นโครงงานที่มีการออกแบบการทดลองเพื่อศึกษาผลของตัวแปรอิสระที่มีต่อตัวแปรตาม โดยควบคุมตัวแปรอื่น ๆ ที่จะมีผลต่อการทดลอง ความสัมพันธ์ของเรื่องที่ศึกษาได้ชัดเจนขึ้น
2. โครงงานประเภทการสำรวจรวบรวมข้อมูล
การศึกษาพฤติกรรมระหว่างมดกับหนอนชอนเปลือกต้นลองกอง
ศึกษาความสว่างของแสงภายในห้องเรียนของโรงเรียนปัญญาวรคุณ
การสำรวจความหลากหลายของแมลงกลางคืนในท้องที่อำเภอสีคิ้ว จังหวัดนครราชสีมา
การสำรวจหอยโข่งที่มีพยาธิแองจิโอสตรองไจรัส บริเวณแหล่งน้ำชุมชน อ.เมือง จ.มหาสารคาม
3. โครงงานประเภทการสร้างสิ่งประดิษฐ์
เป็นโครงงานที่เกี่ยวกับการประยุกต์ทฤษฎี หรือหลักการทางวิทยาศาสตร์มาประดิษฐ์เครื่องมือเครื่องใช้ หรืออุปกรณ์เพื่อประโยชน์ใช้สอยต่าง ๆ อาจคิดประดิษฐ์ของใหม่ หรือปรับปรุง ดัดแปลงของเดิมที่มีอยู่แล้วให้มีประสิทธิภาพสูงขึ้น
ตัวอย่างโครงงานประเภทการสร้างสิ่งประดิษฐ์
เครื่องตรวจ(pH)ดินเพื่อปลูกผัก
เครื่องกำจัดฝุ่นละอองในโรงงานโม่หิน
กล่องดักจับแมลงวันไฮเทค (จากพฤติกรรมการบินของแมลงวัน)
4. โครงงานประเภทการสร้างทฤษฎี
เป็นโครงงานที่ได้เสนอทฤษฎี หลักการ หรือแนวความคิดใหม่ ๆ ซึ่งอาจอยู่ในรูปของสูตร สมการ หรือคำอธิบายก็ได้ โดยผู้เสนอได้ตั้งกติกา หรือข้อตกลงนั้น หรืออาจใช้กติกาและข้อตกลงเดิมมาอธิบายปรากฏการณ์ต่าง ๆ ในแนวใหม่ อาจเสนอหลักการ แนวความคิด หรือจินตนาการที่ยังไม่มีใครคิดมาก่อน อาจเป็นการขัดแย้งหรือขยายทฤษฎีเดิม แต่จะต้องมีข้อมูลหรือทฤษฎีอื่นมาสนับสนุน อ้างอิง ตัวอย่างโครงงานประเภทการสร้างทฤษฎี
เนื่องจากโครงงานประเภทนี้ ผู้ทำโครงงานจะต้องมีพื้นฐานความรู้ทางวิทยาศาสตร์เป็นอย่างดี และต้องทำการศึกษาค้นคว้าเรื่องราวที่เกี่ยวข้องเป็นอย่างมาก จนมีความรู้อย่างกว้างขวาง และลึกซึ้งในเรื่องที่เกี่ยวข้อง ดังนั้นจึงยังไม่เคยมีผู้ทำโครงงานวิทยาศาสตร์ประเภทนี้ส่งเข้าประกวดกับสมาคมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีศึกษาไทยเลย
ตัวอย่างโครงงานต่อไปนี้จึงมิได้เป็นโครงงานที่นักเรียนระดับมัธยมศึกษาเป็นผู้ทำไว้
- ทฤษฎีสัมพันธภาพ (E = mc2)
- การอธิบายอวกาศแนวใหม่
- กำเนิดของทวีปและมหาสมุทร
- การกำเนิดของแผ่นดินไหวในประเทศไทย
- การอธิบายเรื่องราวการดำรงชีวิตในอวกาศของมนุษย์
