ขั้นตอนการทำโครงงานวิทยาศาสตร์

ขั้นตอนการทำโครงงานวิทยาศาสตร์

1. อธิบายสรุปขั้นตอนการทำโครงงานวิทยาศาสตร์ได้
2. คิดและเลือกหัวข้อที่จะทำโครงงานวิทยาศาสตร์ได้
3. ศึกษาเอกสารที่เกี่ยวข้องกับสิ่งที่จะทำโครงงานได้
4. จัดทำเค้าโครงของโครงงานวิทยาศาสตร์ได้
5. ลงมือทำโครงงานวิทยาศาสตร์ตามที่วางแผนไว้ได้

ขั้นตอนการทำโครงงานวิทยาศาสตร์

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี  (2543 : 301) เสนอขั้นตอนการทำโครงงานวิทยาศาสตร์ไว้  7  ขั้นตอน ดังนี้

1. สำรวจและตัดสินใจเลือกเรื่องที่จะทำโครงงาน
   1. ศึกษาข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับเรื่องที่จะทำจากเอกสาร แหล่งข้อมูลต่าง ๆ
   1. วางแผนการทดลอง การใช้วัสดุ อุปกรณ์ ระยะเวลาดำเนินงาน
   1. เขียนเค้าโครงของโครงงานวิทยาศาสตร์
   1. ลงมือศึกษาทดลอง วิเคราะห์ข้อมูล และสรุปผล
   1. เขียนรายงานโครงงานวิทยาศาสตร์
   1. เสนอผลงานของโครงงานวิทยาศาสตร์

บูรชัย  ศิริมหาสาคร  (2548 : 105 – 114)   ได้เสนอขั้นตอน การทำโครงงานวิทยาศาสตร์ไว้  6  ขั้นตอน ดังนี้

1. การคิดและเลือกหัวข้อโครงงาน
2. การวางแผนโครงงาน
3. การปฏิบัติการโครงงาน
4. การเขียนรายงานโครงงาน
5. การนำเสนอโครงงาน
6. การพัฒนาโครงงาน

สำหรับผู้จัดทำได้พัฒนาขั้นตอนการทำโครงงานวิทยาศาสตร์ จากสถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี  (2543 : 301)  และ   บูรชัย  ศิริมหาสาคร  (2548 : 105 – 114)  จึงขอเสนอขั้นตอนการทำโครงงานวิทยาศาสตร์  6  ขั้นตอน  ดังนี้ 

แนวทางการเรียนรู้ขั้นตอนการทำโครงงานวิทยาศาสตร์

1. สังเกตปัญหาต่าง ๆ รอบตัว  เลือกปัญหาที่ตนเองสนใจ และพิจารณาความเป็นไปได้  เพื่อกำหนดหัวข้อที่จะทำโครงงาน
2. ศึกษาค้นคว้าเอกสารต่าง ๆ  ที่เกี่ยวข้อง  เพื่อใช้เป็นแนวทางในการออกแบบโครงงาน
3. นำแนวทางในการออกแบบโครงงานมาเขียนเป็นลายลักษณ์อักษรที่เรียกว่า  “ เค้าโครง ”  ซึ่งประกอบด้วยหัวข้อต่อไปนี้ตามลำดับ  ชื่อโครงงาน  ชื่อผู้ทำโครงงาน  ชื่อที่ปรึกษาโครงงาน  ที่มาและความสำคัญ  วัตถุประสงค์  ขอบเขตของโครงงาน  สมมติฐาน  วิธีดำเนินงาน  ประโยชน์ที่ได้รับ  เอกสารอ้างอิงหรือบรรณานุกรม
4. ดำเนินการตามที่เขียนเค้าโครงไว้  โดยใช้ทักษะต่อไปนี้    วิธีการทำโครงงานวิทยาศาสตร์ –   ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์    ทักษะการบันทึกข้อมูล   ทักษะการปฏิบัติงาน
5. ประมวลผลการทำโครงงานแล้วสรุปเป็นเอกสารรายงาน  ซึ่งมี  5  บท  ได้แก่  บทที่  1  บทนำ  บทที่  2  บทเอกสาร    ที่เกี่ยวข้อง  บทที่  3  วิธีดำเนินการ  บทที่  4  ผลการวิเคราะห์ข้อมูล  บทที่  5  สรุป  อภิปรายผลและข้อเสนอแนะ
6. ประชาสัมพันธ์เผยแพร่โครงงานต่อสาธารณะชน ด้วยการบรรยายประกอบแผงโครงงานวิทยาศาสตร์ หรือนำผลงานโครงงานวิทยาศาสตร์ไปจัดนิทรรศการ

การคิดและเลือกหัวข้อที่จะทำโครงงานวิทยาศาสตร์

การคิดและเลือกหัวข้อที่จะทำโครงงานวิทยาศาสตร์  เริ่มต้นจากปัญหา หรือความสนใจใคร่รู้ของผู้เรียนซึ่งจะต้องสำรวจตนเองว่ามีความสงสัย และอยากค้นหาคำตอบเกี่ยวกับเรื่องใด แล้วนำปัญหานั้นมากำหนดเป็นหัวข้อเรื่องที่จะทำโครงงาน  ซึ่งอาจจะมีมากกว่า  1  เรื่องก็ได้

การได้มาของปัญหาที่จะทำโครงงานวิทยาศาสตร์โดยทั่วไปจะได้มาจากปัญหา  คำถาม  หรือ ความสนใจในเรื่อง ต่าง ๆ จากการสังเกตสิ่งต่าง ๆ รอบตัว

           แหล่งปัญหาที่จะทำโครงงานวิทยาศาสตร์ ได้จากแหล่งต่าง ๆ  ดังนี้

แหล่งปัญหาที่จะทำโครงงานวิทยาศาสตร์ได้จากแหล่งต่าง ๆ  ดังนี้

1. การอ่านค้นคว้าหนังสือเอกสารหนังสือพิมพ์วารสารต่าง ๆ โดยไม่จำเป็น ต้องเป็นเรื่องราวทางวิทยาศาสตร์   
2. การไปเยี่ยมชมสถานที่ต่าง ๆ  เช่น  วนอุทยาน  สวนสัตว์  พิพิธภัณฑ์ โรงงานอุตสาหกรรม  สถานที่เพาะเลี้ยงพืช และสัตว์  หน่วยงานวิจัย ห้องปฏิบัติการต่าง ๆ
3. การฟังบรรยายทางวิชาการ  การฟังและชมรายการทางวิทยุ  โทรทัศน์  ตลอดจนการสนทนาแลกเปลี่ยนเรียนรู้แสดงความคิดเห็นระหว่างเพื่อน  หรือ  กับบุคคลอื่น
4. กิจกรรมการเรียนรู้ในโรงเรียน  เช่น  สมบัติของแม่เหล็ก
5. งานอดิเรกของผู้เรียนเอง  เช่น  การเลี้ยงปลา
6. การเข้าชมนิทรรศการหรือการประกวดโครงงานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีต่าง ๆ
7. จากการสงสัยของผู้เรียนเอง  เช่น  เห็นแม่ลวกผักกวางตุ้งโดยการเติมเกลือ  ลงไปด้วยทำให้ผักลวกมีสีเขียวน่ารับประทาน  จึงสงสัยว่าเกลือมีผลทำให้ผักมีสีเขียวได้อย่างไร
8. ปัญหาใกล้ตัว
9. ปัญหาในท้องถิ่น
10. การตั้งคำถามของครู

หลังจากได้ปัญหาหรือข้อสงสัยที่สนใจจากแหล่งต่าง ๆ  แล้วนำมาคิดตั้งปัญหาซึ่งมีขั้นตอนการคิดตั้งปัญหาดังนี้

ขั้นตอนการคิดตั้งปัญหา

1. ต้องศึกษาค้นคว้าเรื่องนั้น ๆ ให้ได้ข้อมูลมากที่สุดเพื่อจะนำมาตั้งปัญหา และมีข้อมูลเพียงพอที่จะตั้งสมมติฐานเพื่อคาดคะเนหาคำตอบล่วงหน้า
2. หลังจากได้หัวข้อแล้ว ให้หาสิ่งที่เกี่ยวข้องกับหัวข้อนั้น ๆ หรือที่เป็นสาเหตุให้เกิดหัวข้อนั้น ๆ
3. เลือกจับคู่หัวข้อที่เกี่ยวข้องหรือสาเหตุที่เกี่ยวข้องที่สนใจที่สุดเพื่อนำมาตั้งปัญหาโดยให้เป็นเหตุเป็นผลกัน  เช่น

หัวข้อ

• อากาศเสีย
• การเจริญ เติบโต ของพืช

สิ่งที่เกี่ยวข้อง/สาเหตุ

• การเผาขยะ –  ควันจากรถยนต์
• ปุ๋ย –  การให้น้ำ

ตั้งคำถาม

• การเผาขยะทำให้อากาศเสียจริงหรือไม่ –  ควันจากรถยนต์มีผลทำให้อากาศเสียจริง หรือไม่
• – ปุ๋ยมีผลต่อการเจริญเติบโตของพืชจริง  หรือไม่ – ปุ๋ยคอกกับปุ๋ยเคมีชนิดใดพืชเติบโต  ได้ดีกว่ากันจริงหรือไม่ – น้ำทำให้พืชมีการเจริญเติบโตได้ดีใช่หรือไม่